کد مطلب:2752 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:295
پیشینه تاریخی و اقسام کتابهای علم مذاهب
آغاز پیدایش این دانش به روزگاری باز می گردد كه در امت اسلامی انشعابات مذهبی پدید آمد و مذاهب اسلامی به اندازه ای افزایش یافت كه ضرورت بررسی آنها احساس شد. در واقع ، علم مذاهب متناسب با رشد مذاهب ، كمال یافت . كتابهایی كه ابتدا در این زمینه نگاشته شد درباره یك یا چند مذهب اسلامی و شاخه های آن بود، اما به تدریج كه از یك سو تعداد مذاهب فزونی گرفت و از سوی دیگر حجم مطالب و عقاید مذاهب بیشتر شد، كتابهای علم مذاهب اسلامی نیز گسترده تر و حجیم تر گردید. نقل شده است كه در عهد مهدی عباسی در قرن دوم هجری كتابی در مورد فرق اسلامی نوشته شد. اگر این گزارش درست باشد، همین سده را باید آغاز علم مذاهب دانست . (3) آنچه مسلم است در قرن سوم كتابهایی در زمینه فرق اسلامی نوشته شده است . از این میان می توان به كتاب فرق الشیعه تاءلیف حسن بن موسی نوبختی و كتاب المقالات و الفرق تاءلیف سعد بن عبدالله اشعری قمی ، كه هر دو مؤ لف از متكلمان امامیه در قرن سوم به شمار می روند، اشاره كرد. كتاب مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین تاءلیف ابوالحسن اشعری (م .330 ق .) مؤ سس مذهب اشعری كه یكی از مهمترین و قدیمی ترین كتابهای فرق و مذاهب است در اواخر قرن سوم یا اوایل قرن چهارم نگاشته شده است . به طور كلی ، كتابهایی كه در مورد ملل و نحل نوشته شده اند به سه قسم تقسیم می شوند:
الف ) كتابهایی كه درصدد معرفی همه مذاهب و فرق موجود اعم از مذاهب اسلامی یا غیر اسلامی هستند. از این دست می توان به كتابهای الملل و النحل شهرستانی (م . 479 ق .) و الفصل فی الملل و الاهواء و النحل تاءلیف ابن حزم (م . 456 ق .) اشاره كرد.
ب ) كتابهایی كه درباره مذاهب اسلامی نوشته شده اند. مقالات الاسلامیین اشعری و الفرق بین الفرق بغدادی (م . 429 ق .) از این دست می باشند. بیشتر كتابهای ملل و نحل در این دسته می گنجد.
ج ) كتابهایی كه به معرفی یكی از مذاهب اسلامی و شاخه های فرعی آن پرداخته اند. فرق الشیعه نوبختی و المقالات والفرق اشعری قمی نمونه هایی از این نوع می باشند كه اختصاص به فرقه های شیعی دارد.
الف ) كتابهایی كه درصدد معرفی همه مذاهب و فرق موجود اعم از مذاهب اسلامی یا غیر اسلامی هستند. از این دست می توان به كتابهای الملل و النحل شهرستانی (م . 479 ق .) و الفصل فی الملل و الاهواء و النحل تاءلیف ابن حزم (م . 456 ق .) اشاره كرد.
ب ) كتابهایی كه درباره مذاهب اسلامی نوشته شده اند. مقالات الاسلامیین اشعری و الفرق بین الفرق بغدادی (م . 429 ق .) از این دست می باشند. بیشتر كتابهای ملل و نحل در این دسته می گنجد.
ج ) كتابهایی كه به معرفی یكی از مذاهب اسلامی و شاخه های فرعی آن پرداخته اند. فرق الشیعه نوبختی و المقالات والفرق اشعری قمی نمونه هایی از این نوع می باشند كه اختصاص به فرقه های شیعی دارد.